Aslında biraz değişik de olsa başlangıcı Romalılara kadar giden BETON, 1824’lerde Yapay Portland çimentosunun gerçekleştirilmesi ve de 1892’lerde bugünkü anlamı ile BETONARME’nin kullanılmaya başlanması ile yeni bir yapı elemanı olarak çabucak kendisinin kabul ettirmiş, bugün hemen de bütün yapı alanını kaplamış bulunmaktadır.

Aynı paralelde 65 yıldır ülkemizde de kullanılmakta olmasına karşın ne yazık ki son yıllarda yapılarımızdaki özen giderek ihmale uğrayınca değeri, ancak sıva ile yüzü düzeltilen moloz taş ya da adi tuğla gibi bir kaba yapı gereci derecesine indirilmiş bulunuyordu.

Oysa sonradan sıva ile düzeltme ve sıvanın da boya vb. ile korunması yerine bunlara harcanacak parayı özenli bir kalıba ve de döküm işçiline harcayarak, yüzey düzgünlüğü ve sağlam bir beton elde etmek elbette daha akılcı bir yol olurdu. Ve de sonunda öyle oldu. Bir yapı gerecini başka bir gereçle  kaplamadan, kendi kişiliği  ile ortaya çıkarmak anlayışı ve tekniği ülkemizde  de uygulama alanına girdi ve kamu yapıları ile birlikte özellikle endüstri yapılarında ÇIPLAK BETON, sağladığı görsel ve yapısal olanakları ile aranmaya ve de çokça kullanılmaya başlandı.

1-   Çıplak beton doğal koşullara dayanıklı bir yapıya ve de herhangi bir sıva, kaplama vb. gereksinmeyen bir biçim ve yüzey düzgünlüğüne sahip bir beton demektir.

2-   Agrega doğal ya da kırma olabilir. Ancak yeterince sağlam ve doğa koşullarına dayanıklı olmalı, içinde gereğinden ince, zararlı ve de organik maddeler bulunmamalıdır. Çıplak beton ancak 1. ve 2. sınıf betonlarla yapılabilir. 1.sınıf betonlarda (B.300) dört çeşit: 2a sınıfında (B.250) üç çeşit  ve 2b sınıfında (B.160) kum ve çakıl olarak iki çeşit gereç karıştırılarak kullanılır. Agreganın en büyük tane iriliği, elemanın dar kenarının  1/5’inden, donatı arasındaki en küçük açıklığının 2/3’ünden büyük olmamalıdır.

3-   Agrega 1.sınıf betonlarda kesinlikle, diğerlerinde olanak varsa ağırlığına göre  karıştırılır. Hacimle ölçüldüğünde ağırlıklar sık sık kontrol edilmelidir. Ayrışmaması için agrega uygun biçimde depo edilmelidir.

4-   Karışıma giren su miktarı betonun dayanımında ve iyi bir çıplak beton yüzeyi sağlanmasında son derece önemlidir. Agreganın su emme durumu, nemliliği ve hava durumu ayrıca dikkate alınarak S/Ç oranı 1. sınıfta 0,45, 2a’da 0,50, 2b’de 0.60’ı aşmamalıdır.

5-   Çökme plastik betonda 5-10 cm.yi, akıcı betonda 10-15 cm’yi geçmemelidir. Betonun dayanımı ile yüzey düzgünlüğü çoğu zaman birbirine zıt olgulardır. Uygun bir çıplak beton yüzeyi için akıcı beton gerekir. Bu ise suyu fazlalaştırmak yerine akışkanlaştırıcı katkılar ve de iyi bir vibrasyonla sağlanmalıdır.

6-   Betonlar döküm yeri yanında hazırlanabilirse de Beton Santralları tercih edilmelidir. Betonlar Betoniyerde bir dakikadan az olmamak üzere karıştırılıp (TCK: 1.5 dakika), bir betoniyer dolusu bir defada ve ayrışma yapmayacak biçimde sarsıntısız ve çalkantısız olarak döküm yerine taşınmalıdır.

7-   Betonun imali ile döküldüğü an arasındaki süre 20 dakikayı, zorunlu durumlarda 30 dakikayı geçmemeli ve bu durumda  ve de taşımada ayrışma olduğunda  döküm yeri  yanında yeniden karıştırılmalıdır. (2). Bu işlem sırasında  gerekiyorsa çok az su katılabilir. Ancak priz yapmaya başlamış beton artık kullanılamaz, kullanmak için  yeniden su, çimento katılamaz ve karıştırılamaz. (Betonlamaya başlamadan önce kalıp yüzeyi ve özellikle kolon ve perde dipleri iyice temizlenmeli ve kalıp yağı kullanılmıyorsa kalıp yüzeyleri ve de zemin iyice ıslatılmalıdır.).

8-   Çıplak betonun yüzey düzgünlüğü özenli bir kalıbın yanında özenli bir döküme ve sıkıştırmaya bağlıdır. Betonlar ortalama 30’ar cm.lik yatay tabakalar halinde (3) dökülüp, serilir. İki tabakanın dökümü arasındaki süre 60 dakikayı geçmememlidir. (4) Beton ayrışmasına neden olacak şekilde ve de 2m.den daha fazla yüksekten serbest olarak atılmamalıdır. (5). Yüksekten dökmek gerektiğinde boru yada oluk kullanılmalıdır. (betonlar kalıp düzeyine, ya da kalıpta belirtilen proje derzlerine kadar kesiksiz dökülmeli, eğik ve ayrışmış yüzeylere mahal bırakılmamalıdır. (Betonlar kalıp düzeyine, ya da kalıpta belirtilen proje derzlerine kadar kesiksiz dökülmeli, eğik ve ayrışmış yüzeylere mahal bırakılmamalıdır.)

9-   Betonlar kalıp ve yüzey vibratörlerinin yanında daha çok, 6.500-8.000 devirli (6) iç-daldırma-vibratörler ile sıkıştırılır. Uygun bir sıkışma için vibratör iğnesinin ortalama 50 cm. Ara ile (M2 için 4 defa) daldırılması yeterli olur. 45-90 dakika sonra tekrar sıkıştırılırsa dayanımı yükseltilebilir. Ancak bu ikinci sıkıştırmada priz başlamamış olmalıdır. (TS. 1247)

10- (Vibratör ile beton yaymak doğru değildir. Vibratör dikine olarak kendi ağırlığı ile betonun içine bırakılıp içerde  15-20 saniye tutulduktan sonra yeri tekrar betonla dolacak şekilde yavaşça çekilmelidir. Dökümde ince ve özen gereken yerleri dışardan da tokmaklamalı; üst kısımlar dökülürken önceden dökülmüş yüzeylere sızacak çimento şerbeti bekletilmeden temizlenmelidir).

11- Betona ara verilecek yerler önceden saptanmalıdır. İş derzlerinde yeniden betona başlarken, önceki betonun yüzeyindeki şerbet tabakası alınıp yüzey çentilmeli, iyice ıslatılıp yüksek dozlu bir çimento şerbeti dökülmeli (7) ya da suni reçine Aderans köprüsü uygulanmalıdır.

12- Kalıp alındıktan sonra yüzeyde görülecek 2 cm.ye kadar olan boşluklar bekletilmeden iyice ıslatılıp, aynı cins harçla ve demir mala ile bastırılarak tamir edilir.daha büyük ve derin boşlukların tamirleri kontrolün görmesinden sonra ve önereceği yöntemlerle yapılır. (Tamir yerlerinin, esas beton dökülürken aynı harçla hazırlanacak küplerle - deney küpleri parçaları olabilir, silinmesi renk farkının giderilmesinde yararlı olabilir).

13- Dökümü tamamlanan beton en az 7-8 gün süre ile sarsılmamamlı ve yüklenmemelidir. Aynı süre sık sık sulanmalı, sürekli ıslatılan çuval, hasır vb. ile direkt güneş ve kuvvetli rüzgarın neden olacağı kuruma ve yüzey çatlamaları önlenmeli; dondan ve ilk günün yağmurundan  korunmalıdır. (Kimyasal yüzey koruyucuları kullanılırsa çuval, sulama vb. önlemlere gerek kalmaz. Sertleşmiş çıplak beton yüzeylerinin silikon, co-polimer vb. esaslı saydam maddeler ya da beton rengi boyalarla korunmaları yararlı olur).      

Firüzan Baytop

Y.Mimar