Yapirehberi.net Sozlukler

A.Ocak Terimleri
alt	taşın üretim sırasında oturduğu tarafıdır.
alın	taşın çıkıntı yapan en ileri yüzüdür.
arka	taşın yüzüne paralel arka yüzüdür.
astar	taşın arkasına başka malzeme ile yapılan dolgudur.
ayrılım yüzeyi	tabakalı taşlardaki, tabakalar arasındaki belirgin süreksizlik yüzeyidir.
bank	iki yatak yüzeyi arasında kalan taş tabakasıdır.
birleştirici	taşı oluşturan parçaları dağılmayacak şekilde birbiriyle bağlayan doğal çime todur.
çürük dolgu	taş boşluklarına kendi direncinden az direnci olan bir malzemenin dolmasıdır.
fay yüzeyi	hareket geçirmiş süreksizlik (çatlak) yüzeyidir.
killi damar	tabaka içinde genellikle tabaka yüzeyine paralel olan, değişen şekil ve kalınlıktaki ve yapıştırıcı kabiliyeti az olan killi damardır.
kovan boşluk	taşın doğal oluşumdaki iri tekil boşluklardır.
kuyruk	ocaktaki üretim sırasında, taşın arka yüzeyinden sonra devam eden kısmıdır.
ocak	her cins taşın doğal olarak, bulunduğu yerden istenilen özellikte çıkarılması için yerkabuğuna, üstü havaya açık veya kapalı özel şekil verilmesidir.
ocak ağzı	ocak açılırken yabancı veya çürük ortamdan geçilip istenilen kaliteye ulaşılıncaya kadar zemine şekil verilmesidir.
ocak ağzı malzemesi	ocak ağzı kazısından çıkan düşük özellikteki malzemedir.
ocak artığı	belirli amaca hizmet edecek özellikte açılmış ocaklarda beklenen amaca yaramayan taşlardır.
ocak dibi	esas taşın istenilen kalitesinin sonu olup, başka bir taş türüne erişilen yüzdür.
ocak suyu	taşın ocaktan çıktığı anda sahip olduğu sudur.
peteksel boşluk	taşın doğal yapısında oluşmuş irili ufaklı çoğul boşluklardır.
renkli damar	taştaki çatlakların birleştirici maddelerle dolmasından meydana gelen damarlardır.
sağlam damar	taşın oluşu sırasında ya da oluşundan sonra kazanılmış, sıkı kenetlenmiş süreksizliktir.
sağlam dolgu	taş boşluklarına kendi direncine yakın direnci olan bir malzemenin dolmasıdır.
tabakalanma yüzeyi	taşın tortulaştığı yüzeydir.
tel damar	taş içinde çeşitli şekillerde olabilen, ince metalik maden damarlarıdır.
ters damar taşı	tortul taşlarda görülen tabakalaşma konumlarının yön değiştirmesidir.
yan	taşın yüzüne bitişik tarafıdır.
yatay yüzeyi	ocakta taş tabakalarının birbirine yaslandığı yüzeydir.
yumuşak tel damar	taş içinde çeşitli şekillerde olabilen, yumuşak maddelerden oluşan ince damarlardır.
yüz	taşın üretim yerinde görünen en büyük yüzeyidir.

B. İşletme Terimleri
çekiçleme	sadece çekiş kullanılarak taşların işlenmesidir.
dik damar kesim	taşın tabakalanma yüzeyine dik kesimidir.
düz damar kesim	taşın tabakalanma yüzeyine paralel kesimdir.
gönyeleme	taşın bir kenarının düzeltilerek, gönye ile diğer kenarının düzeltilmesidir.
işleme sundurması	taş işleme amaçlı, sadece üstü kapalı yerlerdir.
işletme atölyesi	taş işle amaçlı, üstü ve yanları kapalı yapılardır.
işletme	ocakta istenen boyutta ve nitelikte blok elde edilinceye kadar yapılan işlemlerin toplamıdır.
kalemli	taşların üretim yerinde görünen yüzlerinin kalemle işlenmiş halidir.
kenet yuvası	madeni kenetlerin taşa bağlanması için açılan yuvalardır.
lamba	kenedin girintili tarafıdır.
madeni kenet	taşları kenetleyen özel madeni parçalardır.
midizli	taşların üretim yerinde görünen yüzlerinin midizli işlenmiş halidir
mucartalı	taşların üretim yerinde görünen yüzlerinin mucarta ile işlenmiş halidir.
murçlama	taşların murçla işlenmesidir.
murçlu	taşların üretim yerinde görünen yüzlerinin murçla işlenmesidir.
pah	taş köşelerinin, iki yüzeyden eşit uzaklıkta olacak şekilde, en fazla 5 genişlikteki düzlemle kesilmesidir.
suyuna kesim	taşın yatak yüzeyine paralel kesimidir.
taş kenet	iki taşın bitiminde istenilen bir doğrultuda taşlardan birinin diğerine göre hareketini, yabancı madde kullanılmaksızın, önlemek amacı ile taşlara verilen şekildir.
taraklama	taşların tarakla işlenmesidir.
taraklı	taşların üretim yerinde görünen yüzlerinin tarakla işlenmiş halidir.
yonma	taşların el aletleriyle ve işçiler tarafından gerekli şekilde yontulmasıdır.
yonu	yüzeyleri yonulmuş taş, elle yonulanlara, el yonusu denir.
yüzleme	iki kesişen kenarın kalemle doğrultularak taş yüzü düzleminin belirtilmesidir.

C. İşleme Aletleri Terimleri
çekiç	3- 5kg ağırlığında iki başı düz çelik tokmaktır.
kalem	20-30 cm boyunda yassı ve keskin uçlu, çelikten yapılmış taş işleme aletidir.
kama	ağzı geniş ve keskin, kısa boylu, meşe veya çelikten yapılmış ayırma aletidir.
keski	ucu yassı fakat keskin olmayan kalemdir.
keskin varyoz	iki başı sivri olan varyozdur.
küskü	sivri veya yassı uçlu 0.5-1 m boyunda, çelikten yapılmış delme veya yarma aletidir.
midiz	iki ağzı keskin ve dişli çekiçtir.
mil	yassı veya sivri uçlu 2-3 m boyunda çelikten yapılmış delme aletidir.
mucarta	iki ağzı yassı ve dişli çekiçtir.
murç	1-2 cm çapında 20-30 cm boyun sivri uçlu, çelikten yapılmış taş işleme aletidir.
sivri varyoz	iki başı keskin olan varyozdur.
tarak	ucu dişli kalemdir.
varyoz	10 - 12 kg ağırlığında iki başı düz çelik tokmaktadır.

D. İşlenmiş Taş Terimleri
çekiçle yüzlenmiş mozaik taş (çekiçleme mozaiki)	üretim yüzünün bilinen bir kural gereğince şekillendirilmesi için, taşların yüzlerinin ve yanlarının çekiçle düzeltilmiş halidir.
çerçeveli yonu	taşın derz kenarının kalemle dar bir şerit halinde işlenmiş olanıdır.
ince yonu	taş yüzeyinin üretim yüzeyine paralel olarak, yanlarının 5-10 cm derinliğine kadar kalem, tarak, mucarta ve midizle işlenmesidir.
kaba yonu	taş yüzlerinin üretim yüzeyine paralel olarak tamamen ve taş yanlarının 3-5 cm derinlikte çekiç, murç ve keski ile işlenmesidir.
kesme taş	bütün yüzleri ön, arka, alt, üst ve yanları ince yonu olarak işlenmiş taşladır.
moloz taşlar	ocak çıkarılan ve bir işçinin kaldırıp işleyebileceği boyutta kırılan (en çok 100 kg) inşaata elverişli tabii taşlardır.
taş blok	moloz taşlardan daha büyük boyutta, doğal taşların oçaktan çıkarıldığı halidir.
taş tomruk	taş blokların kullanılacağı amaca göre varyoz, çekiç ve kama ile kabaca yontularak az çok geometrik şekillendirilmiş halidir.
taslak	istenilen şekli verecek şablonlardan 1-5 cm paylı olarak kabaca işlenmiş taş tomrukladır.

(MTA Türkiye Mermer Envanteri, 1966'dan değiştirilerek).