|
Hızlı trenler 40 yıldır
dünyanın çeşitli ülkelerinde milyonlarca yolcuyu taşıyor. Yeni kuşak
demiryolu hatları üzerinde giden bu trenlerin bazıları saatte 500
kilometrenin üzerinde hıza ulaşabiliyor. Hızlı trenlerin güvenli bir
şekilde işlemesi için, vagon aerodinamiğinden elektronik kontrol
sistemlerine kadar, birçok altyapı unsurunun tamamlanması gerekiyor.
İLK HIZLI TREN 1964’TE YAPILDI
İlk hızlı tren 1964 Tokyo
Olimpiyatları için Japonya tarafından geliştirilmişti. İlk hızlı
tren Tokaido ilk seferini, Tokyo-Osaka arasında gerçekleştirmişti.
Japonya’yı Fransa izledi. Mevcut demiryolu hattını yenileyen ve daha
hafif özel vagonlar imal eden Fransız Devlet Demiryolları İşletmeleri,
1967 yılındaki ilk denemesinde saatte ortalama 253 kilometre, 1972’de
ise 318 kilometre hıza ulaştı. Hızlı trenler bugün Fransa dışında
Almanya, Belçika, Hollanda, İngiltere, İspanya ve İtalya dahil birçok
Avrupa ülkesi, ABD, Japonya, Çin ve Güney Kore’de kullanılıyor. Bu
trenlerin bir kısmı saattte 500 kilometre hızı dahi aşarak rekor kırıyorlar.
Japon
tren 581 km’ye ulaştı
DİZELDEN ELEKTRİĞE MOTOR GÜCÜ
Bir trenin yüksek hıza ulaşmasını
sağlayan birinci faktör motor gücü. Avrupa’da önceleri dizel
motorlu lokomotiflerin çektiği hızlı trenler, elektrik enerjisi
ucuzladıkça, yerini elektrik motorlu lokomotiflere bıraktı.
Fransa’daki kullanımda bulunan yeni kuşak hızlı trenlerde, 6 ila 10
megavat gücünde 8 ila 12 adet motor bulunuyor. Elektrik enerjisini nakil
hattından motora ulaştıran düzeneklerin iletkenliği ve tasarımı yüksek
hıza ulaşmak açısından büyük önem taşıyor.
AERODİNAMİK VAGON YAPISI
Yüksek hızlara ulaşmak için
ikinci önemli faktör ise, vagonların yapısı. Dünyada kullanılan hızlı
trenlerin vagonları, eski kuşak trenlere göre çok daha hafif. Vagonların,
trenin maruz kaldığı hava ve ray sürtünmesini minimuma indirmeleri için
özel bir aerodinamik yapıda üretilmeleri gerekiyor. İlk ve son vagon,
vagon arası boşluklar özel olarak hesaplanırken, yine ray sürtünmesini
azaltmak için özel tasarlanmış tekerlekler kullanılıyor. Üniversitelerde
geliştirilen bu tasarımlar daha sonra bir çok kereler deneniyor.
Güney
Kore’nin ‘gümüş mermi’ treni
HIZLI TRENE ÖZEL RAY
Hızlı trenlerin söz konusu yüksek
hızlara ulaşması için ancak bu hızı destekleyen özel yapım
demiryolu rayları gerekiyor. Yüksek hızlarda merkezkaç kuvveti normale
göre çok daha yüksek olduğu için, rayların bu hızı destekleyecek güçte
dayanıklı olması gerekiyor. Raydan çıkma tehlikesini minimize etmek için,
yüksek hızlı demiryolu hatlarının mümkün olduğunca düz, eğimsiz
ve virajsız inşa edilmesi gerekiyor.
Seyir ortamındaki herhangi bir değişiklik
treni olumsuz etkileyeceğinden, yüksek hızlı hatlarda tünel
kullanmaktan kaçınılıyor. Eski hatlar üzerinde ise, trenler, hız
performanslarının ancak yarısını kullanabiliyor.
ALTYAPI OLMAZSA OLMAZ
Almanya hariç, bütün ülkelerde
tren hatları tel örgülerle dış ortamdan yalıtılmış durumda. Bunun
başlıca nedeni tren raylarına girecek bir otomobil, hayvan veya
insandan kaynaklanacak kazaları önlemek. Trafik sinyalizasyonu, seyir
kontrolü ve diğer güvenlik sistemleri için en son teknoloji kullanılıyor.
Günde binlerce yolcuyu taşıyan hızlı trenlerin, görevlerini güvenle
yerine getirebilmeleri sayılan altyapı yatırımlarına bağlı.
|